کارآفرینی اجتماعی و ارزش‌گذاری مشاغل خانگی اسما روانخواه پژوهشگر ا جتماعی براساس آمار و ارقام منتشرشده از سوی نهادهای ملی و بین‌المللی درخصوص اشتغال زنان در ایران، مشاهده می‌کنیم که اشتغال زنان به‌عنوان نیمی از سرمایه انسانی هر جامعه، در وضع بحرانی قرار گرفته و نکته قابل‌تامل در این خصوص، این است که طی سال‌های متمادی این وضع تغییر چندانی نداشته و گاه حتی با کاهش میزان اشتغال زنان روبه‌رو بوده‌ایم. اشتغال زنان، حضور آنها به‌عنوان نیروهای فعال اجتماعی و اقتصادی نه‌تنها می‌تواند جامعه را در مسیر توسعه قرار دهد که با ایجاد پشتوانه اقتصادی برای آنها، امکان افزایش اعتمادبه‌نفس، استقلال، افزایش قدرت‌انتخاب و درنهایت توانمندی آنان را فراهم می‌سازد. در ادبیات مربوط به توانمندسازی زنان، بر خروج آنها از جایگاه گیرندگان منفعل خدمات‌اجتماعی تأکید می‌شود. زنان باید بتوانند در عرصه‌های زندگی شخصی یا اجتماعی فعال باشند و توانایی اتخاذ تصمیم را کسب کنند. اما در شرایط حال‌حاضر و با توجه به کمبود فرصت‌های اشتغال و همچنین شرایط زندگی شخصی و خانوادگی زنان که گاه مانع حضور فیزیکی آنها در جامعه می‌شود، می‌توان چگونه عمل کرد؟ چگونه می‌توان زنان را به‌لحاظ اقتصادی توانمند کرد تا قدرت تصمیم‌‌گیری در آنها تقویت شود؟ یکی از راهکارهایی که در این خصوص مطرح شده است، ورود زنان به بحث مشاغل‌خانگی (مانند چرم‌دوزی و...)؛ ارزش‌گذاری مشاغل‌خانگی و دیده‌شدن فعالیت‌های اقتصادی زنان در منزل است. (و این مفهوم با ارزش‌گذاری نسبت به فعالیت‌های همیشگی زنان در خانه متفاوت است). اما این مهم چگونه تحقق می‌یابد؟ خانم چانگ‌شی‌چینگ مالزیایی یکی از زن‌هایی است که با هدف توسعه استقلال اقتصادی زنان خانه‌دار مالزی اقدام به تأسیس بنگاه اجتماعی «خانه‌داران الکترونیکی» (eHomemakers) کرده و از این طریق، کارکردن در خانه و مدیریت یک کسب‌وکار کوچک از طریق فناوری ارتباطات و اطلاعات را توسعه می‌دهد. مخاطبان این پروژه آن دسته از زنانی هستند که به دلایل مختلف امکان کار کردن در بیرون از خانه را ندارند. چانگ‌شی به نقش تعیین‌کننده تحصیل و آموزش ایمان دارد چراکه آموزش، زندگی خود او را دگرگون ساخته است. وی که در سال‌های نوجوانی به دلیل سیاست‌های تحصیلی محدود‌کننده دولت مالزی نتوانسته بود به دانشگاه راه یابد، با کمک‌هزینه پدر و مادرش به کانادا رفت و در رشته‌های کشاورزی و اقتصاد تحصیل کرد و سپس در رشته مدیریت‌بین‌الملل ادامه‌تحصیل داد. وی با اتمام دانشگاه، چندین‌سال برای سازمان‌هایی ازجمله سازمان جهانی غذا و کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان کار می‌کند؛ عمده کار او در این مدت شامل مدیریت‌پروژه و برنامه‌ریزی مدیریت ارتباطات و اطلاعات بوده است و پس از آن در اواسط دهه ٩٠ میلادی، تصمیم می‌گیرد به مالزی بازگردد. در این شرایط به‌عنوان مادری تک‌سرپرست که از شوهرش جدا شده سعی می‌کند زندگی خود را در مالزی اداره کند. به همین دلیل به‌عنوان مشاور از خانه شروع به کار می‌کند. در این برهه است که متوجه گرفتاری‌های بی‌شمار زنان سرپرست‌خانوار در کشورش می‌شود. وی از نزدیک ‌می‌بیند که اذهان عمومی تصویر درستی از زنانی که برای پیشبرد خانواده خود زحمت می‌کشند، ندارد. او می‌بیند با وجود این‌که استاندارد زندگی در مالزی نسبت به دیگر کشورهای آسیای جنوب‌شرقی بالاست، کسانی که در خانه کار می‌کنند به رسمیت شناخته نمی‌شوند و هیچ تشکل و اتحادیه‌ای نیز برای حمایت از آنها وجود ندارد. وی برای مقابله با این مسأله، در‌ سال ۱۹۹۸ گروه «مادران برای مادران» را پایه‌گذاری می‌کند؛ شبکه‌ای برای مادران مالزیایی که در خانه کار می‌کنند. در قدم‌های بعدی پس از دو سال، از دانش خود در فناوری ارتباطات و اطلاعات استفاده کرده و شبکه فوق را مبدل به یک اجتماع الکترونیکی به‌نام «خانه‌داران الکترونیکی» می‌کند؛ بنگاهی که کارکردن در خانه را از طریق استفاده از فناوری ارتباطی و اطلاعاتی تشویق کرده و توسعه می‌دهد. او با این دید شروع به ساخت شبکه‌های فوق می‌کند که خانه‌داران و کسانی که در خانه کار می‌کنند را در سرتاسر کشور مالزی از طریق یک جامعه الکترونیکی به هم متصل کند؛ اتصالی که براساس منافع مشترک مانند کارکردن در خانه، مادربودن، خانه‌دار بودن و مسائل اجتماعی مانند توسعه زنان شکل گرفته است. او با این ماموریت اقدام به راه‌اندازی اجتماع کوچکی با عنوان «مادران برای مادران» می‌کند که کم‌کم به پایگاه الکترونیکی گسترده خانه‌داران شاغل در منزل تبدیل می‌شود. هدف اصلی تأسیس خانه‌داران الکترونیکی، کمک به خودکفایی اقتصادی زنان مالزیایی به‌ویژه زنان فقیر شهرنشین و مادران سرپرست‌خانواری است که به دلایل مختلف مانند معلولیت جسمی یا پایین بودن سن کودکانشان ترجیح می‌دهند در خانه کار کنند. این بنگاه از شبکه‌سازی و ارتباطات از طریق اینترنت استفاده می‌کند تا به زنانی که به‌حاشیه‌اجتماع رانده‌شده‌اند دسترسی پیدا کرده و آنها را توانمند سازد. امروز این شبکه بیش از ۱۷‌هزار عضو دارد و جالب این‌که نزدیک به یک‌سوم اعضای آن مرد هستند. این شبکه آنلاین بستری برای پشتیبانی کسب‌وکار از راه دور و آموزش را فراهم آورده است؛ عمده این خدمات توسط خود کاربران انجام می‌شود. باتوجه به شرایط مشابه وضع مشاغل خانگی در ایران و در مقایسه با تجربه کشور مالزی، به رسمیت شناختن این افراد، ارزش‌گذاری مناسب نسبت به فعالیتی که صورت می‌پذیرد و حمایت‌های مردمی (به لحاظ فرهنگی و حتی اقتصادی) می‌تواند پشتوانه‌ای برای فعالیت اقتصادی و اجتماعی زنان در ایران فراهم سازد.


برچسب‌ها: